‘Alaturka’nın Alaturkalığı; TRT Alaturka Solist Yarışması….. İnal Karagözoğlu


Toplam Okunma: 5618 | En Son Okunma: 17.04.2024 - 08:42
Kategori: Fikir Yazıları

‘Alaturka’ sözcüğü, dilimize İtalyancadan gelmiş: alla turca, yani, Türk gibi, Türk usulü demek…“Türk sanat müziği’ne yeni sesler ve yeni yüzler kazandırmak” olan bir yarışmaya ‘Alaturka Solist’ adını vermek, ‘alaturkanın alaturkalığı’ndan başka bir şey değil… Neden böyle diyorum? ‘Alaturka’ sözünün bir de mecaz anlamı var da ondan: ‘düzensiz, yöntemsiz’ demek oluyor. TRT işte bu alaturkalığı dört yıl kadar önce de başarmıştı: Türk müziğine yeni yapıtlar kazandırmak amacıyla düzenlediğini duyurduğu yarışmaya ‘Alaturka Beste Yarışması’ diyerek…

Yazı Başı:
Televizyonda bir yarışma daha başladı. Bu, TRT’nin ‘Alaturka Solist’ yarışması… Elemelerinden görüntüler on gün kadar önce yayımlanmıştı; dün gece de ilk bölümü geldi beyazcama. TRT 1’de… On dört yarışmacının birincisi, ‘Alaturka Solist’ unvanını kazanacak, yüz bin yeni lira da para ödülü alacak. Yarışma, cuma akşamları…

Dün geceki yayında, bu yarışmanın, 2004 yılında düzenlenen ‘Alaturka Beste’ yarışmasının ikinci aşaması olduğu belirtildi. TRT’nin daha önce yaptığı duyurudan da, amacın, “Türk sanat müziğine yeni sesler ve yeni yüzler kazandırmak” olduğu anlaşılıyor.

Her kültürel değerimiz gibi müziğimizin de kimlik yitimine uğradığı acı bir gidiş var. Bir çürüme, bir çöküntü süreci… Böyle uğursuz bir süreçte müziğimize olumlu katkısı olacak her adım alkışlanmalı. Bu yarışmayı, işte bu anlayışla yürekten alkışlıyorum…

‘Alaturka’nın Alaturkalığı…

Alkışlarken de sormadan edemiyorum: bu alaturka merakı bizde ne zaman doğdu?

Adım adım gitmeye çalışayım:

- ‘Alaturka’ sözcüğü, en geniş anlamıyla, ‘Türk gelenek ve göreneklerine benzeyen’ demek. Bu söz dilimize İtalyancadan gelmiş: alla turca, yani, Türk gibi, Türk usulü…
- Kim icat etmiş? Levantenler olsa gerek… Levanten, ‘Yakındoğu’da, Ortadoğu’da yerleşmiş Avrupa asıllı kimse’ demek. Fransızca Levantin (Lövanten) sözcüğünden bozma… Osmanlı döneminde, bütün doğu Akdeniz ülkelerinde olduğu gibi, bizim de Levantenlerimiz vardı; özellikle de liman kentlerimizde… Bunlara ‘tatlı su Frengi’ denirdi. Sözcüğün mucitleri arasında yabancıl (egzotik) tatlar peşinde koşan Batılılar’ın da yer alabileceğini unutmamalı.
- Biz niye dilimize sokmuşuz bu sözcüğü? Bu konuda bir kayıt bulamadım. Bu da, özbeöz ‘ayakyolu’na tu kaka muamelesi çekip onun yerine Fransızcadaki sans numéro lafını numéro cent diye anlama inceliğini (!) göstererek ‘yüz numara’ deyişimiz gibi… Bu saçmalıklar, tatlı su Frenkliği’ne soyunan kentsoylu aracıların (komprador burjuvaların) işi olsa gerek. Levantenler’in, egzotikçi Batılılar’ın ağzından kapıvermişler işte…

Her neyse… Ama, amacı, “Türk sanat müziği’ne yeni sesler ve yeni yüzler kazandırmak” olan bir yarışmaya ‘Alaturka Solist’ adını vermek, ‘alaturkanın alaturkalığı’ndan başka bir şey değil… Neden böyle diyorum? ‘Alaturka’ sözünün bir de mecaz anlamı var da ondan: ‘düzensiz, yöntemsiz’ demek oluyor. TRT işte bu alaturkalığı dört yıl kadar önce de başarmıştı: Türk müziğine yeni yapıtlar kazandırmak amacıyla düzenlediğini duyurduğu yarışmaya ‘Alaturka Beste Yarışması’ diyerek…

Yeri Gelmişken…

Müzik nedir, sorusu kısaca, “biçim ve devinim kazanmış olan ses” diye yanıtlanabir. Böyle bir sesin başta gelen özelliği sanatsal olmasıdır. Sanatsallığın ölçütü ise güzelduyu (estetik)…

Öte yandan, müzik türlerini pek çok ölçüte göre sıralayabiliriz. Bu ölçütlerden biri de, müziğin ait olduğu kültürdür. Bu ölçüte göre bizim müziğimizin adı ‘Türk müziği’. Bu, iki kaynaktan doğan bir müzik. Doğrudan halkın bağrından kopup gelen ve bestecinin gönlünden dökülen… Bunlardan yalnızca bestecinin ortaya koyduğu yapıtları ‘sanatsal’ kabul etmek, müziğin tanımı bağlamında yanlış olmuyor mu? Yani, ‘Türk sanat müziği’ tanımlaması doğru mu? Bana göre yanlış…

Bırakalım, “Arabeskin kralı Orhan Gencebay, Türk televizyonlarının en sivri dillisi Armağan Çağlayan, Fantezi müziğin büyük ismi Ebru Gündeş ve Türk sanat müziğinin Divası Bülent Ersoy’dan oluşan dev jüri kadrosu ve Osmantan Erkır’ın sunumuyla Popstar Alaturka”, milyonları ekrana kilitleyedursun; TRT’nin yarışması alaturkalıktan arınsın, yeter…

İnal Karagözoğlu
Yarımca, 22 Mart 2008




Hoşgeldiniz